Grjotvin

Grjotvin kvilestad

Denne plassen blei gjeven som kvilestad til ålmenta av Anders Skåsheim (1880 - 1965). I den testamentariske gåva si kalla han staden her for «Grjotvin kvilestad». Han tok i bruk att det gamalnorske ordet «grjot» som tyder stein, og sette det saman med «vin», som tyder grasslette. Dette nylaga og konstruerte namnet tyder altså ei grasslette full av stein. 

Anders Skåsheim var fødd og oppvaksen i Balestrand, og har gjennom eit aktivt liv sett spor etter seg både lokalt, nasjonalt og internasjonalt. Han utdanna seg innan rekneskap, økonomi og marknadsføring i Oslo. Han arbeidde seinare i Bergen, i høvesvis Bergen Notforretning, Landsbanken og Vestlandsbanken. 

Han gjorde eit stort samlararbeid med lokalhistorisk tilfang i Balestrand og andre bygder i Sogn, og let etter seg eit rik og verdfullt arkiv. Han var også medskipar av Balestrand Sogelag, ei av drivkreftene bak Sogn Folkemuseum og skipinga av Historielaget for Sogn.

Skåsheim ivra for målsaka, og han hadde ein sentral plass knytt til både skipinga av Vestmannalaget i Bergen og Sogn Mållag.

Han kasta også augo utanfor landegrensene og var blant anna ein ihuga talsmann for norrønt samarbeid. Han var ei drivkraft i arbeidet for å reisa Snorre-monumentet på Reykholt i Island og i Bergen.

Han var òg primus motor for å reise ei statue av Ingolf Arnarson i Rivedal i Askvoll. Ingolf grunnla den første busetjinga på Island, og i 1907 vart det reist ei statue av han i Reykjavik. I 1961 vart ein kopi av monumentet sett opp i Rivedal, heimbygda til Ingolf.

Skåsheim vart heidra med det islandske storriddarkorset for innsatsen sin med å styrkja hopehavet mellom Island og Noreg. 

I 1950 vart han heidra med Kongens fortenestemedalje i gull, for livslangt arbeid med å samla og formidla norsk kulturarv.

Utdanning

Anders Skåsheim vart fødd i 1880 og var nest eldst i ein stor barneflokk. Foreldra Christen og Synneva fekk 9 born. To døydde før dei var 2 år gamle, men  sju vaks opp.

Han tok først mellomskuleeksamen og flytte deretter til Oslo og gjekk på Treiders Handelsskule.  På denne tida var dette ein leiande fagskule innan rekneskap, økonomi og marknadsføring. Skulen hadde lokale i Nedre Vollgate.

Jobb

Han fekk seg seinare jobb i Bergen Notforretning, eit firma som selde fiskeutstyr og fiskereiskapar av alle slag. Han var handelsreisane, og det førte han ut på mange reiser langs kysten.

Anders fekk seg nytt arbeid som kontorsjef i Norges Bank i Hammerfest og var der i 1921-1922. I 1926 vart Vestlandsbanken skipa på same grunnlaget som Landsbanken. Anders vart òg her med frå starten. Først var han sekretær, deretter kontorsjef og i mange år sousjef eller nestleiar i Vestlandsbanken, som vart hans arbeidsplass til han gjekk av med pensjon i 1950.

Målsaka

Skåsheim ivra for målsaka. Då Vestmannalaget, mållag i Bergen, tok initiativ til å skipa den nynorskbrukande Landsbanken i Bergen i 1914, var Anders med som sekretær alt frå skipinga. Anders hadde ein sentral plass i Vestmannalaget i alle åra han var i Bergen og vart utnemnd til æresmedlem i laget . Anders var òg med å skipa Sogn Mållag og var første formann der. I Sogn Mållag vart han og utnemnd til æresmedlem.

Gode Grannar

På «Grjotvin» står ei gamal eik og briskar seg so brei

Med diger eikekrune, som lyser langan lei.

Her har ho stått i hundrad år, seg vakse rak og stor.

Med eikelauv i sumardrakt ho speglar seg i fjord.

Ved foten av den digre stomn der står ei lita bjørk.

Så lys og grann ho tøyer seg mot eika stor og mørk.

Her kjempar dei for kvart sitt liv med røter djupt i jord,

Og bjørka sukkar audmjukt ho; Å, nei kor du er stor!

Men du har finast lauv og legg, for eg er mørk og stur.

Om våren medan eg enno søv då lyser du som brur.

Du bjørk som eg misunner deg som er so lys og blid.

For det er mest på deg dei ser når nokon går forbi.

Eg ville gjerne vore bjørk, du har so vakker t slør.

Men me skal einast her ilag som gode grannar bør.

Sigrunn Ytrefjord 1989